महाराष्ट्रासाठी आणि संपूर्ण भारतासाठी अभिमानाची बातमी आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या १२ ऐतिहासिक किल्ल्यांचा युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळांच्या यादीत समावेश करण्यात आला आहे. पॅरिसमध्ये झालेल्या ४७व्या जागतिक वारसा समितीच्या बैठकीत हा ऐतिहासिक निर्णय घेण्यात आला. या निर्णयामुळे महाराष्ट्राच्या समृद्ध इतिहासाला आणि सांस्कृतिक परंपरेला जागतिक स्तरावर मान्यता मिळाली आहे.
कोणते आहेत हे १२ किल्ले?
युनेस्कोच्या जागतिक वारसा यादीत समाविष्ट झालेले किल्ले खालीलप्रमाणे आहेत:
रायगड
राजगड
प्रतापगड
पन्हाळा
शिवनेरी
लोहगड
साल्हेर
सिंधुदुर्ग
सुवर्णदुर्ग
विजयदुर्ग
खांदेरी (वरील सर्व महाराष्ट्रातील)
जिंजी (तमिळनाडू)
यापैकी शिवनेरी हा छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्मस्थळ आहे, तर राजगड हे मराठा साम्राज्याचे पहिले राजधानीचे ठिकाण होते. लोणावळ्याजवळील लोहगड, कोकण किनाऱ्यावरील सिंधुदुर्ग, सुवर्णदुर्ग आणि विजयदुर्ग हे सागरी किल्ले आहेत. या सर्व किल्ल्यांनी मराठा साम्राज्याच्या स्थापनेत आणि संरक्षणात मोलाची भूमिका बजावली आहे.
युनेस्को मानांकनाचे महत्त्व
युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळ मानांकनासाठी “अद्वितीय वैश्विक मूल्य” (Outstanding Universal Value) हा मुख्य निकष असतो. या किल्ल्यांचे स्थापत्य, सामरिक महत्त्व, सांस्कृतिक वारसा, सह्याद्रीच्या डोंगररांगेचा कुशल वापर आणि गनिमी काव्याचे युद्धतंत्र या सर्व बाबींचा विचार करून हे मानांकन देण्यात आले आहे.
या निर्णयामुळे:
या किल्ल्यांचे संवर्धन आणि संरक्षण आंतरराष्ट्रीय स्तरावर होईल.
महाराष्ट्राच्या ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक वारशाला जागतिक ओळख मिळेल.
पर्यटनाला चालना मिळेल आणि स्थानिक अर्थव्यवस्थेला बळ मिळेल.
सरकार आणि नागरिकांची प्रतिक्रिया
मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस, उपमुख्यमंत्री अजित पवार आणि अनेक नेत्यांनी या ऐतिहासिक निर्णयाचे स्वागत केले आहे. “हा महाराष्ट्राच्या गौरवाचा क्षण आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या शौर्याचा आणि दूरदृष्टीचा जागतिक स्तरावर गौरव झाला आहे,” असे मुख्यमंत्री फडणवीस यांनी सांगितले.
राज्य सरकार, केंद्र सरकार, भारतीय पुरातत्त्व सर्वेक्षण आणि सांस्कृतिक कार्य विभाग यांनी या मानांकनासाठी संयुक्तपणे प्रयत्न केले. युनेस्कोच्या नियमांनुसार आता या किल्ल्यांच्या संरक्षणासाठी विशेष मार्गदर्शक तत्त्वे लागू होतील, ज्यामुळे संवर्धनाच्या प्रयत्नांना अधिक बळ मिळणार आहे.
ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी या किल्ल्यांच्या माध्यमातून स्वराज्य स्थापनेचा, संरक्षणाचा आणि लोकशाही मूल्यांचा आदर्श ठेवला. हे किल्ले केवळ दगड-मातीचे बांधकाम नसून, मराठा साम्राज्याच्या शौर्य, त्याग आणि दूरदृष्टीचे प्रतीक आहेत. या किल्ल्यांचा जागतिक वारसा यादीत समावेश झाल्याने महाराष्ट्राच्या ऐतिहासिक ओळखीला जागतिक सन्मान मिळाला आहे.
Follow Us on
Instagram : https://www.instagram.com/janbhavnew
Youtube : https://www.youtube.com/@JanbhavNews
X Account : https://x.com/Janbhavnews